ایرانی بختیاری بزرگسالان بیرون از خانه پرتحرک چند نفره سیزده به‌در مهیج نشانه‌گیری ورزشیبازی قیقاج: سوارکاری و تیراندازی بختیاری (تاریخچه + دستورالعمل کامل)

https://bazikoosh.com/wp-content/uploads/2021/02/بازی-قیقاج.jpg

بازی قیقاج یک بازی لری (بختیاری) از باز‌ی‌های محبوب عشایر است که در میراث فرهنگی ایران ثبت شده است. قیقاج در لغت به معناى حرکت همراه با پیچ و خم (زیگزاگ) است. همزمان با اجرای این مسابقات ورزشی، صدای شلیک تفنگ در لابه‌‌لای تشویق و هیاهوی اطرافیان به همراه نوای ساز و دهل، شور و نشاط خاصی در میان مردم م تماشاگران ایجاد می کند. در این بازی تفاوتی میان زنان و مردان نیست و هرکس که مهارتی در تیراندازی و اسب‌سواری داشته باشد می‌تواند خودش را در این بازی نشان دهد.

پرفروش‌ترین بازی مدرن تاریخ رو می‌شناسی؟

آیین‌های سوارکاری در فرهنگ بختیاری

بازی قیقاج تنها مراسم گروهی سوارکاری در میان مردم بختیاری نیست. در واقع ازآنجاکه اسب و سوارکاری در زندگی و فرهنگ مردمان نواحی مختلف ایران اهمیت و کارکرد ویژه دارد و این حیوان همواره در جنگ‌ها و سور و سوگ‌ها و بزم و رزم، بهترین همراه و همدم مردمان این سرزمین بوده است، بخشی از مقام های مهم در موسیقی برخی از اقوام ایرانی از جمله قوم کهن بختیاری به جلوه‌های حضور و نقش زیباشناسانه اسب اختصاص یافته است.

حضور اسب در زندگی عشایر بختیاری به عنوان عنصری مفید و یاریگر به هنگام سور و سوگ نمود عینی بسیاری دارد و به واسطه همین حضور و اهمیت است که اسب هم در موسیقیسازی و هم در موسیقی آوازی بختیاری جلوه‌ای زیباشناختی و مستمر دارد. اسب در سوگواره‌ها و سوگچامه‌های بختیاری نمود بیشتری دارد.

اشعار بختیاری در باب سوارکاری

بسیاری از ادبیات سوگواری به اسب متوفی اشاره ای مستقیم گونه دارد. برای مثال:

ای ددوم سی خاطرم بگو زدنگم/ یکی زاسبم بگو یکی زتفنگم . (ای خواهرم، به خاطر من، یکی از ویژگی های اسبم را بگو یکی از ویژگی های تفنگم را که نماد شجاعت من است

سوارون و ره روین و دهکرد / ای خور ز ما برین خان گپمون مرد . ای سوارکاران بدون معطلی بروید به سمت دهکرد مرکز حکومتی و به آنها خبر دهید خان بزرگ طایفه ما وفات یافته است

در برخی اوازها و اهنگ های بختیاری نیز به اسب و سوار اشاره گردید مانند این اشعار عامیانه در اهنگ های بهمن علاالدین خواننده مشهور بختیاری

وای چه خووه مال بار کنه یارت وابات بو/ کومیتچال زین مخملی به زیر پات بو . چه خوب است مال کوچ کند یارت هم همراه تو باشد و سوار بر اسب زیبای زین مخملی باشید

یا در تصنیف شـَـوخین (شبیخون) به به چهار سوار جنگجوی بختیاری اشاره دارد:

چار سوار چی گُنج شیر وینه دم تش/ صیدال بک و مَندنی فرهادِ جونبخش . چهار سوارکار مانند زنبورهای بزرگ و جنگنده جلوی آتش آمدند (اشاره به: آتش گلوله و جنگ) همچنین یا این ابیات که نقش اسب و سوار را تداعی می کند

حالو زال خوو ایگهه مگوین و مخندین/ اسبونتونه زین کنین (تیپم ای) قطار بوندین. حالو زال (که از بزرگان بوده است)حرف درستی می زند که دشمن در کمین است نگویید و نخندید اسب‌هایتان را زین کنید، قطار فشنگ ببندید ( آماده باشید )

ای مردم سواری ز دیر ایا اُردی به دینس/ (آخی) لامِردون فرش کنین سی بنشینس. ای مردم سوارکاری (که فرمانده سپاه است) از دور می آید، اردو (سپاهیانش) به دنبالش هستند لامردون (تالار مخصوص مهمانان) را فرش کنید برای جای نشستن و پذیرایی از این مهمانان مهم

در بخش آیین های سوگواری ایل بختیاری اسب حضوری چشمگیر دارد. در آیین «کتل (kotal) یا کتل بستن است. اسب شخص متوفی که از بزرگان یا مردان شجاع ایل بوده را با پارچه ای سیاه پوش کرده و تفنگ و فشنگ و حمایل او را به اسب آذین می بندند. در این هنگام یکی از مردان ایل افسار اسب را در درست گرفته و با نوای «ساز چپی» آرام حرکت می کند و سوگواران نیز با خواندن مرثیه یا در اصطلاح لری «گاگریو» (gageriv) و را همراهی می کنند. در بختیاری گاه به هنگام سوگ، یال اسب متوفی را به نشانه عزا می برند.

بازی اسب سواری آذری آتلی

ویژگی‌های بازی قیقاج

رده سنی: بزرگسال

زمان بازی: حدود یک ساعت

تعداد نفرات: بدون محدودیت

بازی قیقاج: سوارکار مرد بختیاری در حال تیراندازی

بازی قیقاج: مرد بختیاری در حال تیراندازی

دستورالعمل

مرحله اول: نشانه زدن

به هر سوارکار دو تیر داده می‌شود تا هنگام اسب‌سواری شلیک کند. قطعاً تیراندازی در حالت عادی هم کار ساده‌ای نیست؛ چه رسد به اینکه روی اسب در حال حرکت باید یک تیر در مسیر رفت و یک تیر در مسیر بازگشت، آن هم به صورت عقبگرد به هدف شلیک کنید.

بازی قیقاج: زن لر تیرانداز در حال سوارکاری

بازی قیقاج : زن بختیاری در حال نشانه‌گیری روی اسب

مرحله دوم: درآوردن زین

سوارکار که وارد میدان شد، شروع به حرکت و تاختن می‌کند. سپس باید در حال حرکت زین را از اسب باز کند و از زیر پای خود در آورد و روی دست بلند کند. در صورتی که بازیکن زمین بخورد از آن دور مسابقه حذف می‌شود.

بازی قیقاج: دختر سوارکار تیرانداز بختیاری

بازی قیقاج: زن سوارکار عشایری در حال تاخت

مرحله سوم: قیقاج‌ زنی

هنر و مهارت یک سوارکار در اینجا مشخص می‌شود. در میدان مسابقه سوارکار باید به صورت مارپیچ از بین ده تیر چوبی عبور کند؛ تیرهایی که به فواصل معین در زمین مسابقه قرار داده شده اند. در این مرحله اسب به صورت تاخت (چهارنعل) حرکت می‌‌کند و عبور از هر تیر چوب یک امتیاز برای سوارکار به همراه خواهد داشت.

بازی قیقاج: دختر لر سوارکار در حال تیراندازی