بختیاریگلچینمعرفی بازیگلچین بازی های بختیاری: معرفی ۷ بازی بومی محلی قوم لُر

قوم بزرگ بختیاری در ایران دارای فرهنگی بسیار کهن و غنی هستند و بازی نیز یکی از عناصر مهم این فرهنگ ارزشمند به شمار می‌آید. بازی های بومی و محلی بختیاری به دلیل حضور دائمی عشایر لر در طبیعت، معمولاً بازی های پرتحرک بیرون از خانه هستند. این بازی‌ها غالباً فضایی بسیار شاد دارند و سرشار از هیجان، انرژی و فعالیت گروهی هستند. در این مطلب که مرتباً به روز خواهد شد، بازی های بختیاری را معرفی خواهیم کرد.

۱. بازی قیقاج

بازی قیقاج یک بازی لری (بختیاری) از بازی های محبوب عشایر است که در میراث فرهنگی ایران ثبت شده است. قیقاج در لغت به معناى حرکت همراه با پیچ و خم (زیگزاگ) است. همزمان با اجرای این مسابقات ورزشی، صدای شلیک تفنگ در لابه‌‌لای تشویق و هیاهوی اطرافیان به همراه نوای ساز و دهل، شور و نشاط خاصی در میان مردم م تماشاگران ایجاد می کند. در این بازی تفاوتی میان زنان و مردان نیست و هرکس که مهارتی در تیراندازی و اسب‌سواری داشته باشد می‌تواند خودش را در این بازی نشان دهد.

۲. بازی محلی کمربند بازی

بازی های فیزیکی و خشن، در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها رواج دارد. مثلاً راگبی یا فوتبال امریکایی در غرب یا بازی های رزمی در شرق. هرچند نمی‌توان با اطمینان گفت، ولی این احتمال وجود دارد که چنین بازی های  با هدف نشان دادن توانایی‌های جسمانی، آمادگی برای نبردهای تن به تن در جنگ‌های واقعی و نیز سخت‌گیری بر بدن برای مقاومت در برابر دشواری‌های زندگی طبیعی انجام می‌شده‌اند. بازی محلی کمربند بازی این بازى تقریبا در بیشتر نقاط روستایى وعشایرى ایران رواج دارد و با نام‌های قیش گوتدی، شلاق بازی، کمربندبازی، قیش بازی نیز مشهور است. این بازی نیز یک بازی بسیار فیزیکی، تا حدی خشن و البته مبتنی بر حفظ تعادل و سرعت عمل است که بازیکنان را به واکنش سریع، قوی و متمرکز وامی‌دارد. در واقع می‌توان گفت این بازی ترکیبی از بازی طناب‌کشی و زو است و شباهت‌هایی با بازی کلاه‌پران نیز دارد.

۳. کلاه‌پران

اگر تا به حال کلاه برداری نکرده اید و دوست دارید یک بار لذتش را تجربه کنید، بازی محلی کلاه پران مناسب شماست!

بازی محلی کلاه پران که با نام‎‌های کلاورِوان، کلاه وروانک، کلاه پرک یا کلاه بازی نیز شناخته می‌شود، از بازی های کهن کهکیلویه و بویراحمد است. عشایر و قوم ترک قشقایی و لر از طرفداران جدی این بازی هستند. یک بازی تیمی، پرتحرک و پرهیجان که با مکانیسم‌ take that انجام می‌شود. اشعاری که حین بازی خوانده می‌شود بسیار جذاب است و بر شور و هیجان بازی می‌افزاید.

۴. بازی دال پلان

بهترین روش برای معرفی بازی دال پلان (که گاهی اشتباهاً دار پلان تلفظ می شود)، بررسی ترکیب خود واژه «دال پلان» است. در زبان بختیاری، «دال» به معنای سنگ ایستاده و «پلان» به معنای سنگی است که آن را پرتاب می‌کنند. یک بازی دیگر از دسته بازی های نشانه‌گیری، آن هم با ساده‌ترین ابزاری که به راحتی در همه جا پیدا می‌شود. این بازی در لرستان با همین نام، در میان عشایر خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد با عناوین «کلکه برد»، «کل برد» و «پیش جنگ» و در استان فارس با نام «نشانه‌زنی با سنگ»، در استان مرکزی با عنوان «سنگ دووه» و در استان کرمان به نام «دو قل» معروف است.

معمولاً وقتی در محیط باز قرار می‌گیریم و هیچ ابزاری برای بازی نداریم، یکی از بازی های جذاب پرتاب کردن اشیاست! در کوه یا جنگل، سنگ‌ها را به سمت یک هدف خاص نشانه می‌گیریم و کنار رودخانه یا دریا، تلاش می‌کنیم با پرتاب محکم و دقیق سنگ، آن را روی آب بدوانیم! این میل به پرتاب از کجا نشئت می‌گیرد؟

۵. ترکه بازی 

ترکه بازی یک بازی‌ نمایشی محلی است. بازی های نمایشی لزوماً رقابتی نیستند و بعضاً با نقشه مشخص قبلی و صرفاً برای سرگرم کردن تماشاگران انجام می‌شوند. اینجا ترکیبی از بازی، رقص و نمایش را شاهد هستیم که درآن دو طرف دائماً در حال کنش و واکنش، یا سؤال و جواب هستند که نیاز به تمرین‌های قبلی دارد. با این حال منافاتی ندارد که نوع جدی و رقابتی بازی نیز انجام شود. ترکه بازی شباهت بسیار به بازی های رزمی و شمشیرزنی دارد و برای استعدادیابی این رشته‌های ورزشی نیز سودمند است. کوتاه و بلند بودن چوب‌ها که موضع حمله و دفاع را مشخص می‌کند، به بازیکنان امکان می‌دهد تا استراتژی‌های دفاع و حمله در بازی های رزمی را فرا بگیرند.

۶. آدیل مانج یا پنجره بازى

یکی از ویژگی‌های بازی های بختیاری، این است که یا هیچ وسیله خاصی نیاز ندارند و یا با کمترین ملزومات همچون چند سنگ یا یک توپ انجام می شوند. آدیل مانج یا پنجره بازی که از بازی های عشایری ایران است نیز از آن دسته بازی های محلی ایرانی است که برای انجامش به هیچ وسیله ای نیاز ندارید. درجه رقابت بازی بسیار بالاست؛ به حدی که هر یکی از طرفین بازی باید در هر دور بازی سعی کند نسبت به دور قبل کمی بهتر باشد؛ شخصی که نشسته، در باز کردن پاها و انعطاف بدنی باید بهتر و بهتر شود و بازیکنی که باید بپرد، باید به همین نسبت، قدرت پرش خود را افزایش دهد. با ما همراه باشید تا با این بازی جذاب و رقابتی اصیل ایرانی بیشتر آشنا شویم.

۷. پشکل گال

بازی پشکل گال یا چال پشکلی یک بازی فکری دو نفره است که در مناطق مختلف لر زبان به نام‌های گوناگونی شناخته می‌شود. از جمله در مناطق لک زبان لرستان «چال پشکلی»، در مناطق لر زبان لرستان به نام‌های «چال پشکلی» و «گوِم زایِس» (گاوم زایید) در کهکیلویه و بویراحمد «پشکله غار»، در چهار محال و بختیاری «پشکل به کال»، در بوشهر «کُل گنج» یا «گاو زایمان» و «گود پشکلو» و در خوزستان و فارس «پشکل اِ چال» بازی می‌شود.

ahmad.taba